Geboren worden met een zenuwstelsel dat extreem gevoelig is voor in- en externe prikkels en indrukken.
Prikkels, prikkels en prikkels
Wanneer je hoogsensitief bent, is je zenuwstelsel gevoeliger dan gemiddeld. Je informatieverwerkingssysteem in de hersenen verloopt uitgebreider en nauwkeuriger dan dat van niet-hoogsensitieve mensen (HSP). De informatie die binnenkomt of activiteiten die worden uitgevoerd worden- simpel gezegd- niet gefilterd in je brein. Zintuiglijke externe prikkels en indrukken, zoals harde geluiden of pijn, komen daardoor sterker binnen. Maar ook interne prikkels, prikkels die ontstaan in je eigen gedachtengang, maken meer indruk. Doordat alle informatie ongefilterd binnen kan komen ontstaat er overprikkeling.
Bijvoorbeeld: Een HSP zal bijvoorbeeld sneller en langer nadenken over kritiek of boze opmerkingen.
Het HSP-brein legt sneller en grondiger verbindingen. De informatie die binnen komt verbind je met je herinneringen, met het grote geheel, de risico’s, kansen, mogelijkheden en de sociale context. Op die manier kan je de beste optie kiezen om uit te voeren. Na de uitvoering vind ook een uitgebreide reflectie plaats.
De ‘oorzaak’ van hoogsensitiviteit heeft dus te maken met een brein dat de ruimte én tijd neemt om alles diep te verwerken.
Ondersteuning vanuit de wetenschap
Wetenschappelijk onderzoek bevestigd dit. Bij MRI-testen blijkt dat HSP’s bij een opdracht of taak waar aandacht voor nodig is, veel meer hersenactiviteit hebben op de gebieden, die betrokken zijn bij aandacht en waarneming. Bij rust, zonder duidelijke taak, blijft het ‘Default Mode Network’ actief — dat netwerk dat verwerkt, reflecteert en dagdroomt — terwijl dit bij niet-HSP’s juist wat afneemt Kortom: het HSP-brein staat in ruststand ook al op volle kracht.
Esther Bergsma, auteur van Het hoogsensitieve brein – beschrijft een ‘stop-en-check’-systeem: een interne monteur die elke situatie eerst uitgebreid bekijkt, interpreteert en beoordeelt — kansen, risico’s, sociale context, groepsharmonie — voordat hij reageert. Vervolgens starten de zelfreflectie en risicoanalyse opnieuw. Dit verklaart waarom HSP’s vaak grondiger nadenken, later reageren, maar ook uitblinken in creatief en zorgzaam denken. Hun brein lijkt ontworpen om méér waar te nemen én méér te begrijpen — mits ze er de nodige rust voor krijgen.
Evolutionair gezien is die combinatie van diep waarnemen en empathisch reageren waardevol. Esther Bergsma en Judith Homberg benadrukken dat HSP geen ‘zwakte’ is, maar een verschillende manier van breinwerking — die contexten kan verrijken, maar ook vatbaar maakt voor overprikkeling.
De andere manier van waarnemen en verwerken, maakt dat hoogsensitieve mensen vaak te horen krijgen dat ze de dingen te complex maken. Dat ze veel te ver gaan met hun interpretaties. Opmerkingen ‘Doe niet zo moeilijk’ of ‘Maak het niet zo ingewikkeld’ worden vaak- onterecht- gemaakt. Simpelweg omdat ze tot een minderheidsgroep behoren.
HSP ben je – vanaf de geboorte.
Als je als baby ter wereld komt met een extra gevoelig zenuwstelsel, dan betekent dat ook dat je alles intenser ervaart. Geluiden, licht, aanrakingen — ze komen harder binnen dan bij de meeste andere baby’s. Maar als baby kun je daar nog helemaal niet zelf mee omgaan. Je bent volledig afhankelijk van de mensen om je heen. Daarom is de manier waarop je ouders reageren op jouw gevoeligheid van levensbelang.
Omdat je al vanaf je geboorte zo gevoelig bent voor alles wat van buitenaf binnenkomt, komt ook stress of een negatieve gebeurtenis dieper bij je binnen. Je reageert er veel heftiger op. Juist daarom is het in je jonge jaren zó belangrijk dat je niet alleen liefde en veiligheid krijgt, maar ook écht wordt gezien en begrepen. Dat er ruimte is voor jouw gevoeligheid, voor je behoefte aan rust en nabijheid.
Begrijpen zij dat je snel overprikkeld raakt? Weten ze hoe ze je kunnen helpen tot rust te komen? Of word je als ‘lastig’ gezien? Dat maakt op jonge leeftijd al een wereld van verschil. Want hoe er op jouw gevoeligheid wordt gereageerd, bepaalt hoe jij jezelf gaat zien. Of je mag zijn wie je bent — of dat je je moet aanpassen aan een wereld die vaak te snel, te luid en te veel is.
Als je ouders je leren dat jouw gevoeligheid oké is, dat het een kwaliteit is in plaats van een tekort, dan leer je opgroeien met vertrouwen. Dan leer je omgaan met je gevoeligheid, zonder jezelf steeds te willen ‘fixen’. Dan hoef je je hoogsensitiviteit niet te verstoppen of weg te duwen — maar kun je haar juist inzetten als kracht.
Wanneer dit echter niet gebeurd en je niet herkend wordt als hoogsensitief persoon en daarmee ook niet de erkenning kan ervaren die zo nodig is voor je, zul je je onbegrepen gaan voelen, raar en anders dan anderen, een eenling of zonderling.
De weg naar erbij horen – en jezelf niet verliezen
Iedereen wil er graag bij horen. Bevestiging en liefde voelen — vooral van de mensen van wie je afhankelijk bent: je ouders. Voel je je buitengesloten? Dan doe je er alles aan geaccepteerd te worden. Je wilt niet raar zijn of anders. Je kijkt om je heen, je pikt signalen op en kopieert gedrag dat lijkt te ‘werken’ voor aandacht en bevestiging.
En dat gaat verder dan thuis. Dit ‘systeem’ van analyseren en controleren en kopiëren en vervolgens aanpassen, ga je toepassen op allerlei situaties in de samenleving. De wereld om je heen wordt jouw trainingsveld: op school, bij vrienden, in de straat. Je observeert, past je aan, en traint jezelf in elk sociaal spel. Je probeert normaal te zijn, zodat je nergens vervelend opvalt. Alleen… door zo hard bezig te zijn met wat anderen willen, raak je jezelf kwijt.
Wie ben ik dan wel?
Omdat je vanaf kleins af aan hebt geleerd te ‘leren hoe je moet zijn’, wat er van je wordt verwacht, wat anderen van je willen, zo druk bezig bent om jezelf te bevestigen dat je ‘normaal’ bent – vooral om erbij te horen — leef je vanaf het begin meer voor anderen dan voor jezelf. En op een gegeven moment knaagt die vraag: Wie ben ik dan wél?
Je hebt geleerd jezelf aan te passen aan je ouders, je vrienden en bekenden, de samenleving en bent daarbij voor het gemak jezelf vergeten Wat wil jij in dit leven betekenen? Wie wil jij zijn?
Vragen als: Ben ik echt zo moeilijk? Ben ik echt zo anders? Ben ik zo overgevoelig? komen dan keer op keer in je op.
De innerlijke strijd – en de sleutel tot vrijheid
Deze vragen roepen een innerlijke strijd op. Je worstelt tussen de automatische manier van doen — altijd aangepast — en een ander verlangen: leven op basis van je eigen ideeën, gevoelens, verlangens en creativiteit. Op zoek naar je eigen identiteit in plaats van het klakkeloos overnemen van wat anderen doen of eerst voor de anderen zorgen en jezelf daarbij op de laatste plaats zetten.
Zolang je kiest voor het oude patroon, blijf je leven in de schaduw van anderen. Pas als jouw verlangen om je eigen zelf te ontdekken sterker wordt dan je angst om af te wijken van de verwachtingen van je omgeving, ontstaat er echte verandering. En dat is nogal spannend: verandering gaat soms gepaard met verlies. Angst is begrijpelijk.
Maar als je tóch durft om stil te staan bij jouw eigen unieke eigenschappen — inclusief je gevoeligheid — dan valt er rust. Dan kom je thuis bij jezelf. En daar ontstaat de erkenning en verbinding die je altijd zocht -van leven voor anderen, naar leven vanuit jezelf. Want de echte kracht ligt niet in meedoen, maar in zijn wie je bent. 💛
Verder lezen: Overzicht karakterkenmerken HSP
Geef een reactie