HSP versus trauma

Trauma is niet alleen wat je overkomt. Trauma is vooral wat er in je gebeurt na een overweldigende gebeurtenis die je zenuwstelsel niet kon verwerken. En dat kan iedereen overkomen.

Wat is trauma eigenlijk?

Het woord trauma komt uit het Grieks en betekent letterlijk ‘wond’ of ‘verwonding’. Dat kan een lichamelijke wond zijn – bijvoorbeeld door een val of een ongeluk – maar het kan ook gaan om een psychische of emotionele verwonding.

Als je fysiek gewond raakt, weet je meestal wat je moet doen: je maakt de wond schoon, geeft haar rust en verzorging, zodat ze kan genezen. Maar bij emotionele of psychische wonden gebeurt dat vaak niet. Daar heerst nog veel schaamte over. Je wilt niet zwak, overgevoelig of kwetsbaar gevonden worden. Dus wat doe je? Je gaat door. Je negeert het. Je lacht het weg. Maar de pijn blijft zitten – onder de oppervlakte. En als je die niet de ruimte geeft om te helen, gaat het wringen. Je blijft er last van houden. Je raakt uitgeput. Vastgelopen. En soms ontwikkelt zich op die manier een ernstiger vorm van trauma, zoals PTSS (Post Traumatische Stress Stoornis).

Voor hoogsensitieve personen (HSP’s) speelt hier nog iets extra’s mee. Want als je al gevoeliger bent van nature – en dus prikkels, indrukken en emoties dieper verwerkt – dan kan een emotionele wond nóg dieper binnenkomen. Maar betekent dat dan dat je HSP bent vanwege trauma? Of dat trauma bij HSP’s simpelweg harder binnenkomt?

In deze blog duiken we in precies die vraag: Wat is het verschil tussen HSP, trauma en PTSS? Hoe hangen ze samen? En hoe leer je het onderscheid maken, zodat je beter voor jezelf kunt zorgen?

HSP, trauma of PTSS – hoe zit het nu precies?

Hoogsensitiviteit (HSP), trauma en posttraumatische stressstoornis (PTSS) worden in gesprekken vaak door elkaar gehaald. Niet zo vreemd, want de uitingen ervan kunnen op elkaar lijken: vermoeidheid, overprikkeling, emotionele intensiteit, angsten, terugtrekgedrag. Maar hoewel er soms overlap is, hebben we het hier over drie totaal verschillende dingen.

Laten we het stap voor stap helder maken.

🌿 Hoogsensitiviteit: je bént het, het ontstaat niet

Hoogsensitiviteit is een aangeboren eigenschap. Je wordt ermee geboren, net als met je oogkleur of voorkeurshand. Het is géén stoornis of diagnose. Je hersenen en zenuwstelsel zijn simpelweg gevoeliger afgesteld. Hierdoor verwerk je prikkels — geluiden, geuren, emoties, sfeer, lichaamstaal — diepgaander en intenser dan gemiddeld.

Een HSP brein denkt veel na, voelt veel én registreert veel. Dit betekent ook dat een HSP meer tijd nodig heeft om ervaringen en gebeurtenissen te verwerken. En juist dát maakt je als HSP vatbaarder voor overprikkeling, stress of overbelasting. Maar — en dat is belangrijk — je kunt als HSP ook intens genieten, creatief zijn, empathisch verbinden en geraakt worden door schoonheid. Hoogsensitiviteit is dus geen last, maar een kwaliteit die goed verzorgd moet worden.

🔸 Hoogsensitiviteit ontstaat dus niet door trauma. Je bént het. Maar trauma kan wél extra hard binnenkomen als je HSP bent.

🔥 Trauma bij HSP: een zenuwstelsel in overdrive

Hoogsensitiviteit en trauma worden soms met elkaar verward, maar ze zijn niet hetzelfde. Hoogsensitiviteit is geen gevolg van trauma. Wat wel zo is: doordat je als HSP intenser waarneemt en diepgaander verwerkt, kunnen overweldigende ervaringen dieper binnenkomen én langer blijven hangen. Dat maakt je gevoeliger voor het oplopen van trauma, maar betekent niet dat je automatisch ook trauma hébt. Hoogsensitiviteit en trauma kunnen dus samengaan, maar het hoeft niet.

Voor veel hoogsensitieve personen ligt het risico op ontwikkelingstrauma in de jeugd iets hoger. Niet per se omdat hun jeugd traumatisch was, maar omdat situaties als afwijzing, onveiligheid of het steeds moeten aanpassen aan anderen dieper kunnen insnijden. Zeker als je als kind niet begrepen werd in je gevoeligheid, kan dat een innerlijke ‘wond’ achterlaten.

📍 Trauma bij HSP ontstaat niet altijd door één schokkende gebeurtenis. Ook langdurige blootstelling aan subtiele, terugkerende pijn — zoals emotionele verwaarlozing, herhaalde afwijzing of het constant over je grenzen moeten gaan — kan traumatische sporen nalaten.

Veel HSP’s ontwikkelen dan overlevingsstrategieën als:

Je aanpassen uit angst voor afwijzing
Je emoties verbergen om niemand tot last te zijn
Altijd op je hoede zijn en feilloos aanvoelen wat een ander nodig heeft
Snel schrikken, huilen of bevriezen bij conflict
Moeite hebben met keuzes maken of ‘nee’ zeggen
Over-analyseren en eindeloos piekeren
Je grenzen niet voelen of niet aangeven
Onverklaarbare fysieke klachten zoals buikpijn of uitputting

Esther Bergsma, auteur van Het hoogsensitieve brein, noemt dit een overlevingsmodus. Die ontstaat wanneer het zenuwstelsel van een HSP zó vaak wordt overspoeld dat het chronisch in een staat van alertheid of uitputting verkeert. Je systeem raakt structureel overprikkeld — en als eerdere ervaringen niet zijn verwerkt, ligt traumatisering op de loer.

Die overprikkeling kan zich op twee manieren uiten:

Je ontlaadt spanning: bijvoorbeeld door huilen, boos worden of je terugtrekken.
Of je sluit je juist af: je klapt emotioneel dicht, neemt afstand en ontwikkelt soms zelfs lichamelijke klachten.

Ook mensen die géén HSP zijn kunnen trauma ontwikkelen. Bij hen kunnen schokkende ervaringen net zo goed leiden tot herbeleving, intense emoties of patronen van vermijding. Voor een HSP met ontwikkelingstrauma geldt dat het zenuwstelsel door de diepgaande verwerking en verhoogde gevoeligheid intenser reageert, waardoor het herstel meer tijd en zorg vraagt. Het verschil is dus niet óf je trauma kunt ervaren, maar hoe je systeem ermee omgaat.

Dit maakt dat HSP’s vaker worstelen met innerlijke onrust of uitputting na ingrijpende ervaringen. Daarom is het zo belangrijk om het onderscheid te maken tussen:

HSP-zijn: een natuurlijke gevoeligheid voor prikkels, sferen en emoties, mét een diepgaand verwerkingssysteem.
Trauma: een verwonding van het zenuwstelsel na overweldigende ervaringen die niet goed zijn verwerkt.

Het is essentieel om deze verschillen te begrijpen om beter voor jezelf te kunnen zorgen en de juiste begeleiding te kunnen vinden.

Want ben je hoogsensitief, dan kun je flexibel reageren, je aanpassen aan situaties en juist floreren als je op de juiste plek zit. Maar als jouw systeem vastloopt, heb je zorg en begeleiding nodig die rekening houdt met wie jij bent — als HSP én als mens

⚠️ PTSS: als de stress zich vastbijt

PTSS (posttraumatische stressstoornis) is een erkende diagnose in de psychiatrie. Het ontstaat na één of meerdere ernstig schokkende gebeurtenissen die je normale verwerking overspoelen — denk aan mishandeling, misbruik, oorlog, een ernstig ongeluk, overlijden of langdurige bedreiging.

Kenmerkend voor PTSS zijn:

Flashbacks of nachtmerries
Dissociatie of emotionele afvlakking
Hyperalertheid (altijd op je hoede zijn)
Vermijding van alles wat herinnert aan het trauma
Een diep verstoord gevoel van veiligheid of verbondenheid

PTSS is geen overlevingsstrategie. Het is een blokkade in je zenuwstelsel. Een systeem dat zó op tilt is geslagen, dat het zichzelf niet meer kan kalmeren. Dit vraagt vaak gespecialiseerde traumazorg, zoals EMDR, lichaamsgerichte therapie, of andere behandelvormen.

Samengevat:

Hoogsensitiviteit is wie je bent: een intrinsieke eigenschap die gekenmerkt wordt door diepgaande emotionele verwerking en gevoeligheid voor prikkels.
Trauma is iets wat je meemaakt: het beïnvloedt hoe je omgaat met je ervaringen.
PTSS is iets wat je kunt ontwikkelen na trauma, het gevolg van specifieke schokkende gebeurtenissen met symptomen zoals flashbacks, angststoornissen en depressie.

Het is belangrijk om dit onderscheid te maken. Waarom? Omdat veel HSP’s zich afvragen: “Ben ik beschadigd, of gewoon gevoelig?” En dat verschil is essentieel. Wanneer je gevoeligheid wordt verward met trauma, ga je misschien onnodig aan jezelf twijfelen. En andersom: als je trauma niet wordt herkend omdat alles onder ‘hoogsensitiviteit’ wordt geschaard, mis je mogelijk de hulp die je nodig hebt om écht te herstellen.

✨ Tot slot: jij bent niet je pijn

“Als je hoogsensitief bent, betekent dat niet dat je zo bent geworden door trauma.” Maar als je wél bent gekwetst, dan verdient jouw gevoeligheid extra zorg, erkenning en steun. Want je verwerkt die ervaringen dieper — maar je kunt je intenser verwerken en ervaren ook inzetten om intenser te verwerken en daarmee te groeien. De negativiteit om te zetten van vracht naar kracht.

Het verschil begrijpen tussen HSP, trauma en PTSS helpt je om de juiste vragen te stellen:
🔹 Is dit wie ik ben?
🔹 Of is dit wat ik heb meegemaakt?
🔹 En wat heb ik nodig om te helen?

Hoogsensitiviteit is een kracht. Trauma is een wond. Beide verdienen zachtheid, aandacht en herstel.
Niet omdat je stuk bent. Maar omdat je het waard bent om heel te zijn.

💬 Hoe nu verder?

Misschien herken je jezelf in wat je hierboven gelezen hebt. Misschien voel je ineens: “Daarom voel ik me zo snel uitgeput” of “Nu snap ik waarom bepaalde gebeurtenissen me nog steeds zo raken.” Weet dan: je bent niet alleen, en je bent niet ‘raar’ of ‘te gevoelig’. Je hebt een gevoelig zenuwstelsel dat anders werkt — en dat vraagt om een andere benadering.

Als je voelt dat oude pijn je belemmert, is het oké om hulp te vragen. Of dat nu is om je hoogsensitiviteit beter te leren begrijpen, of om te helen van wat je hebt meegemaakt. Je hoeft het niet allemaal alleen uit te zoeken. Met de juiste kennis, begeleiding en liefdevolle aandacht kun je stap voor stap thuiskomen bij jezelf.

Gun jezelf de erkenning die je al die tijd hebt gemist. Niet pas als de ander het ziet. Maar nu — door zelf te gaan staan voor wie jij bent.